İstanbul Şehir Üniversitesi Kampüsü’nün tasarım süreci, 1950’li yılların sonlarında inşa edilmiş Cevizli Tekel Sigara Fabrikasının işlevini yitirmesi ve sonrasında eğitim tesisi olarak kullanılmak üzere İstanbul Şehir Üniversitesi’ne tahsis edilmesi ile başlar.
295.000m² yüz ölçümüne sahip parselde, 5 numaralı KVTVKK’nın kararıyla dönemin sanayi yapısı özelliklerini ve özgünlüğünü taşıması nedeniyle kültür varlığı olarak tescillenmiş Tekel Yaprak Tütün Depoları, Soğutma Ünitesi, Buhar Üretim Merkezi gibi yapılar bulunmakta.
Master plan ölçeğinde ele alınan parselde; sosyal alanlar, eğitim alanları, yurt binaları ve spor binaları oluşan bir program çalışıldı. Kampüs planlamasında en önemli kriterler, endüstriyel mirasın muhafaza edilerek, önemli yapıların algısının kuvvetlendirilmesi, üniversitenin sahilden görünürlüğünün arttırılması ve kentle güçlü bir etkileşim kurması oldu.
Arazinin çevreyle ilişkisi irdelendi, doluluk-boşluk ve yeşil alan analizleri yapıldı; sonucunda duvarsız / açık üniversite kampüsü anlayışı benimsenerek kent ile etkileşim içerisinde bir kampüs planlanması ve genel planlamada da tescilli yapıların ön plana çıkarılması ve görünürlüğünün artırılması kararı alındı.
Kampüs alanı farklı kamusallık derecelerine göre ayrıştırıldı, yapılar işlevlerine göre kuzeyde sık konut dokusundan, güneyde kullanımı yüksek sahil bandına doğru, kamusallığı artan bir düzendekonumlandırıldı.
Masterplan programına göre; sosyal alan kategorisinde öğrenci merkezi binası, yemekhane, konferans merkezi, sergi binası, kanopi, kamusal alan, müze meydanı, konferans meydanı, üniversite meydanı; eğitim bölgesi kategorisinde; eğitim birimleri, idari binalar ve eğitim meydanı; yurt bölgesinde kızlar yurdu, erkekler yurdu ve yurt meydanı; ayrıca öğrenci spor ve sosyal merkezi, kapalı spor salonu ile açık spor alanları planlandı.
Eğitim Birimleri
Yaprak Tütün İşleme Depoları, 1957 yılında Tekel sigara üretimi için kurulan tesisin bir parçası olarak tasarlanmış ve 1969 yılında resmi olarak üretime geçen fabrikanın depolama birimleri olarak hizmet vermişler. Depolar aralarında avlularla ayrılmış, yan yana dizili 7 binadan oluşuyor.
Dönemin sanayi yapısı özelliklerini ve özgünlüğünü taşıması nedeniyle kültür varlığı olarak tescillenmiş bu yapılarda çağın gelişen şartlarına bağlı olarak sanayi işlevleri sona ermiş olup, eğitim ve öğretim faaliyetlerinde kullanılmasını temin amacıyla, üniversite kampüsü işlevine uygun olarak, içerisinde derslikler ve hoca odalarının yer alacağı bir eğitim yapısı grubu olarak öngörüldü.
Binaların statik olarak ömrünü tamamlamış oluşu, güncel “Deprem Bölgelerine Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik”e uygun olmaması ve eski işlevinin depo olması, döşemeden döşemeye kat yüksekliklerinin 300-310 cm ile sınırlı oluşu ve bu yüksekliklerin eğitim fonksiyonuna izin vermeyişi, yapının olduğu hali ile kullanılmasına izin vermemekteydi.
Mevcut bina, yeni işlevin, sığınak, teknik hacim ihtiyacı ve mekanik alan ihtiyaçlarını karşılamakta yetersiz kalmakta, “Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmeliği ve Sığınak Yönetmelikleri”nin gerekliliklerini yerine getirememekteydi. Bu bilgiler doğrultusunda, Tütün İşleme Depoları’nın (7’li bina) cephe boyutları ve gabarileri sabit kalmak şartıyla, yıkılıp yeniden yapılması planlandı.
Yeni yapılması öngörülen yapıların ana kontur, gabari ve formları, özgün hali bozulmaksızın projeye uyarlandı. Binaların toplam yükseklikleri aynı tutularak, bina ana kütlesi, beş kat yerine dört kat olacak biçimde kurgulandı ve böylelikle derslikler için gereken yükseklikler sağlandı.
İç mekanda, binanın endüstriyel hissiyatı ile uyumlu olacak şekilde, kaset döşemeler çıplak bırakıldı, tavanlarda brüt beton görünümü, ince çelik doğramalar ve çelik merdivenlerle Tekel Tütün Deposu’nun izleri iç mekanda da yaşatılmaya çalışıldı.
En verimli ışık alımı ve mekansal ihtiyaçlar göz önünde bulundurularak, binaların doğu cephelerine derslikler konumlandırıldı ve batı akslarında geniş koridorlar oluşturuldu. Batı cephesinde, katlar cepheden koparıldı ve birbirlerine çelik merdivenlerle bağlanarak, mekan algısının güçlendirilmesi amaçlandı.
Kızlar Yurdu
Yurt binaları, kampüs alanının kamu erişimi açısından daha mahrem olduğu düşünülen kuzey kısmına yerleştirildi. Aşamalı olarak inşa edilen kız ve erkek yurdu binalarından öncelikli olarak kız öğrenci yurdunun inşa edilerek, erkek öğrenci yurdu inşa edilene kadar bu binanın karma kullanımı uygun görüldü.
Bina zeminde ortak bir sosyal alanla birbirine bağlanan iki ayrı blok olarak düşünüldü. Böylelikle ilk etapta uygulanacak karma kullanım kolaylaştırılmış, sonrası için de toplamda 1304 olan öğrenci kapasitesi bölünerek idare ve servis hizmetlerinin yükü hafifletilmiş oldu. Yönetim birimleri ile veli görüşme alanları ise girişte ayrı bir bina olarak tasarlandı.
Yangın yönetmeliklerine uygun olarak bölümlenen ve düşey dolaşımla beslenen koridorlar etrafına, tek tip ve üç kişilik olarak düzenlenmesi istenilen odaların yerleştirilmesi ile kat planları elde edildi. Her katta bulunan sosyal alanlar, çalışma alanları ve ütü odaları bu koridorların uçlarına yerleştirildi. İki blokun kesişiminde yer alan sosyal alanlar (çalışma alanları, sosyal alanlar, mutfaklar, çamaşırhane, mescit ve abdesthaneler) iki bloktan da ulaşılabilecek ve ileride karma kullanım sona erdiğinde birleştirilebilecek birimler olarak düşünüldü. Arazideki kot farkı bu sosyal alanın arkasına itilerek iki blok arasında yaratılan iç avluyla hemzemin olması sağlandı. Çalışma alanları avluya bakarken, mutfak ve oturma alanları arkaya, nispeten izole eğimli bahçeye bakacak şekilde yerleştirildi.
Cephe malzemesi olarak ekonomik, dayanıklı ve uzun ömürlü bir malzeme olduğu düşünülen alüminyum sinüs paneller tercih edildi. Sinüs paneller kat hizalarında prekast beton silmelerle birbirlerinden ayrıldı. Ağaçlık bir alana yerleşen yurt binasının cephesinde, kendini çevreleyen ağaçların renk tonlarından esinlenerek boyanmış panellerle rastlantısal bir doku oluşturuldu. İç avluya bakan cephelerde ise daha sıcak sarı tonları tercih edildi.
Tasarım Ekibi: Kerem Erginoğlu, Hasan Çalışlar, Barış Yüksel, İdil S. Yücel, Arın Tanrıkulu, Fatih Kariptaş, Yasemin Hacıkura, Filiz Şahin, Özge Üstündağ
İşveren: İstanbul Şehir ÜniversitesiPeyzaj Mimarları: Burcu Köknar ve Aslı Şener
Statik Proje: Parlar Mühendislik
Mekanik Proje: EKO Mühendislik
Elektrik Projesi: Megapol Mühendislik
Üç Boyutlu Görselleştirme: Artı Eksi Sıfır Mimarlık ve Görselleştirme
Fotoğraflar: Cemal Emden
